NALK ledendag ’22 – uitkomsten interactieve activiteit: ‘Ideeën voor verbetering netwerkzorg ALK’

Achtergrond

In een eerdere studie onder zorgverleners is gevraagd hoe de samenwerking in netwerken voor patiënten met aanhoudende lichamelijke klachten (ALK) kan worden beoordeeld. Hieruit kwam een lijst van 15 kwaliteitsindicatoren voort. Op de NALK-ledendag in september 2022 werd deelnemers gevraagd om praktische ideeën te delen om de scores op deze indicatoren te verbeteren. Het doel is om bestaande of opkomende ALK-netwerken te helpen bij het verbeteren van netwerkzorg. De voorgestelde ideeën behandelen samenwerking binnen ALK-netwerken zelf en hebben ook maatschappelijke invalshoeken. Er is geen rangorde aangebracht in de voorgestelde ideeën. Hieronder vind je de 15 kwaliteitsindicatoren gevolgd door de workshop-ideeën om elk aspect te verbeteren. De voorgestelde ideeën zijn grotendeels ongewijzigd gebleven, maar zijn wel gecontroleerd door onderzoekers (Nick Mamo, Lineke Tak, Judith Rosmalen) om dubbele of onduidelijke suggesties aan te passen.

Kwaliteitsindicatoren:

1) Gedeelde visie op zorg voor aanhoudende lichamelijke klachten

2) Op de individuele patiënt afgestemde trajecten

3) Open communicatie tussen zorgverleners

4) Op de hoogte zijn van de deskundigheid van andere disciplines

5) Multidisciplinair Overleg (MDO)

6) Acceptabele wachttijden voor intake, diagnose en behandeling

7) Voldoende ervaren zorgverleners met zorg voor aanhoudende lichamelijke klachten

8) Gedeelde besluitvorming met patiënten

9) Actieve samenwerking met somatisch specialisten

10) Multidisciplinaire betrokkenheid bij diagnostiek

11) Duidelijk overzicht van behandelmogelijkheden

12) Laagdrempelige consultatiemogelijkheden

13) Consistent discipline overstijgend gebruik van verklaringsmodellen

14) Betrokkenheid van het sociaal domein

15) Regelmatige regionale netwerkbijeenkomsten

Ideeën per kwaliteitsindicator ALK netwerken:

1) Gedeelde visie op zorg voor aanhoudende lichamelijke klachten

• gezamenlijke bijscholing
• gezamenlijk overleg (zowel op patiënt- en beleidsniveau)
• kennis en waardering voor elkaars visie
• kennis over elkaars aanbod en expertise
• netwerkborrels
• eenduidige scholing voor zorgverleners op MBO – HBO – WO niveau (voorbeeld: netwerk palliatieve zorg / Palliaweb)
• Betrekken van professionals buiten primaire zorgproces (bijvoorbeeld bedrijfsartsen, verzekeringsartsen en zorgverzekeraars)
• Vroegtijdig en laagdrempelig mensen leren over ALK (bijvoorbeeld via documentaires, boeken, voorlichting op middelbare scholen, artikelen in tijdschriften, sociale media, podcasts, etc.)

2) Op de individuele patiënt afgestemde trajecten

• gezamenlijke indicatiestelling
• bij verwijzing voor consultatie/behandeling een duidelijke geformuleerde verwijsvraag
• patiënt is leidend wie hoofdbehandelaar is (kan in overleg met patiënt veranderen)
• in traject herhaaldelijk biopsychosociale analyse + plan van aanpak (daarmee voor patiënt + naaste(n) duidelijk)
• vroegtijdige screening voor de juiste zorg op de juiste plek (zie bijvoorbeeld STarT Back (screening) Tool bij aspecifieke lage rugpijn)
• blijf evalueren met de patiënt of de zorg adequaat is

3) Open communicatie tussen zorgverleners

• gebruik van beveiligde app voor zorgverleners (bijvoorbeeld Siilo app)
• Elektronische Patiënten Dossier (EPD) makkelijker toegankelijk (bijvoorbeeld één EPD voor alle zorgverleners)
• goede overdracht (warm)
• laagdrempelig contact zoeken met elkaar
• geen hiërarchie – respect voor elkaars vak (hier gedragsregels voor opstellen en elkaar aanspreken als nodig)
• aantal overlegmomenten begrenzen – prioriteiten stellen
• gezamenlijke behandelplanbespreking met patiënt + naaste(n)
• communicatie rondom ALK opnemen in basisopleidingen zorgverleners

4) Op de hoogte zijn van de deskundigheid van andere disciplines

• presentaties /pitches geven vanuit verschillende organisaties en disciplines – zelfs binnen één discipline zit verschil
• tijd nemen om aanwezig te zijn bij overleggen / pitches etc.
• pitches/presentaties op centrale plek registreren (bijvoorbeeld een samenwerking aanmaken in LinkedIn groep of gezamenlijke website).
• groepen opzetten (bijvoorbeeld in Siilo) voor regionale netwerken en bijeenkomsten
• zorgkaart NALK gebruiken
• verwijzers bijeenkomsten op behandellocatie
• een dag met elkaar meelopen

5) Multidisciplinair Overleg (MDO)

• alle zorgdisciplines uitnodigen (MBO/HBO/WO) + sociaal domein
• ruimte en tijd blijven nemen voor overleg (online en/of fysiek)
• MDO-lunch organiseren
• regionale bijeenkomst waarin casuïstiek voor triage kan worden ingebracht en eerste en tweede lijn deelnemen
• bekostiging MDO, bijvoorbeeld via opslag tarief voor diagnostiek/behandeling, anders is dit voor kleine praktijken moeilijk waar te maken
• gestructureerd MDO: voorzitter, tijdsbewaking, specifieke expertise “binnenhalen” indien nodig
• goede agendavoering – tijdig van tevoren in plannen.
• online MDOs in app (bijvoorbeeld groepsgesprek in Siilo), waarbij iedereen op eigen moment kan reageren;
• triage: niet iedereen met ALK hoeft in een MDO besproken te worden
• regelmatig analyseren waarom MDO nodig is voor bepaalde patiënten, zijn er terugkerende thema’s of structurele gaten binnen het netwerk?

6) Acceptabele wachttijden voor intake, diagnose en behandeling

• vroege brede diagnostiek vanuit eerste lijn (sociaal domein en ervaringsdeskundige hierbij betrekken) voorkomt noodzaak hoogcomplexe zorg
• (psychosomatische) fysiotherapie voldoende vergoeden in basispakket
• e-health en blended care ontwikkelen voor effectievere trajecten
• actuele wachttijden weergeven
• goede triage
• volledige verwijzing door huisarts (voorkomt ‘vervuiling’ wachtlijst) en duidelijke informatie bieden wat relevante verwijsinformatie is
• voldoende tijd voor het huisarts consult
• overleg met zorgverzekeraars – als netwerk of in een pilot (bijvoorbeeld investeren in fysiotherapie in eerste lijn) – om organisatie van zorg te verbeteren
• samenwerken in plaats van een patiënt steeds doorverwijzen naar één plek die “alles” op moet lossen

7) Voldoende ervaren zorgverleners met zorg voor aanhoudende lichamelijke klachten

• aandacht (überhaupt aandacht of meer aandacht) voor ALK bij:
  • GZ-opleiding
  • KP-opleiding
  • geneeskunde opleiding
  • (psychosomatische) fysiotherapie opleiding en andere paramedische beroepsopleidingen
  • psychomotore therapie opleiding (PMT)
  • verpleegkunde opleiding
  • medisch-specialistische vervolgopleidingen
  • andere zorgopleidingen
• aanbieden van opleidingen en lezingen over ALK
• doelgroep ‘aantrekkelijker’ maken met scholing over beïnvloedende factoren, handvatten in communicatie en verschillende interventies stigma ALK (welke ook bij zorgprofessionals aanwezig is) verminderen
• via wetenschappelijke/beroepsverenigingen een cultuuromslag bewerkstelligen dat iedereen met deze patiënten in de praktijk in aanraking komt en ALK dus een integraal onderdeel van het vak is
• website met scholingsaanbod ALK (landelijk)
• evalueren van scholingen: wat is effectief?

8) Gedeelde besluitvorming met patiënten

• betrekken van patiëntverenigingen bij het ALK-netwerk
• patiënt altijd bij het MDO aanwezig
• shared-decision making bij elke patiënt-gerelateerde beslissing
• patiënt en naasten uitnodigen bij behandelplan bespreking
• inzet ervaringsdeskundigen (bijvoorbeeld bij MDO)
• patiënt zelf plan/laten maken (doelen moeten actief zijn)
• investeren in educatie: hebben we het over hetzelfde?
• gebruik maken van een breed gezondheid concept (bijvoorbeeld positieve gezondheid) en gespreksmethodieken waarbij het functioneren van de patiënt centraal staat (bijvoorbeeld ‘van ziekte en zorg naar gezondheid en gedrag’)
• bevorderen / scholing shared decision making onder zorgverleners
• meerdere behandelopties bespreken en te bieden hebben

9) Actieve samenwerking met somatisch specialisten

• module(s) ALK in opleiding tot somatisch specialist
• gemakkelijk communicatieplatform (bijvoorbeeld Siilo app of PRISMA)
• eventueel intervisie mogelijkheden + casuïstiek besprekingen
• per specialisme/vakgroep contactpersoon die affiniteit heeft met de doelgroep
• helpen bij communicatie, hoe geef je uitleg over ALK in korte beschikbare tijd
• samenwerkingsbijeenkomsten
• samen met andere zorgverlener patiënten zien
• somatisch specialisten uitnodigen voor MDO

10) Multidisciplinaire betrokkenheid bij diagnostiek

• gelijkwaardigheid van betrokken disciplines
• bekostiging faciliteren
• na intakefase organiseren van MDO
• patiënten samen zien door verschillende disciplines (bijvoorbeeld aansluiten fysiotherapeut of psycholoog bij medisch specialist in ziekenhuis)
• (ook) in 1e lijn multidisciplinaire intake (bijv. arts + ergotherapeut + psychosomatisch fysiotherapeut), lokale samenwerking of in brede gezondheidscentra)
• diagnostiek concentreren in één gebouw
• aandacht bij jongeren: betrekken school/onderwijs

11) Duidelijk overzicht van behandelmogelijkheden

• beschikbaarheid zorgkaart (bijvoorbeeld landelijke zorgkaart op NALK.info)
• keuzemenu in een domein-overstijgend zorgpad (bijvoorbeeld keuzehulp bij zorgstandaard SOLK, AkwaGgz)
• laagdrempelig overleg over of een behandelmogelijkheid passend zou zijn voor deze patiënt (bijvoorbeeld door regiotafels)
• beschikbaarheid simpel, visueel stappenplan volgens richtlijnen eerste-tweede-derde lijn
• overzicht van behandelmogelijkheden of zorgpaden up to date houden (bijvoorbeeld door koppeling met regionale netwerkbijeenkomsten)
• inzet ‘casemanager zorg’ om patiënt te ondersteunen bij vinden/accepteren passende zorg

12) Laagdrempelige consultatiemogelijkheden

• in eerste lijn bekostigen van MDOs, anders voor sommige zorgverleners onbetaald
• netwerkfinanciering door zorgverzekeraar
• regionale bijeenkomsten zodat professionals elkaar kennen
• via laagdrempelige opties vragen om consultatie (bijvoorbeeld beveiligde mail of in Siilo app)
• verschillende vormen van consultatie beschrijven (bijvoorbeeld telefonisch met behandelaar, samen patiënt zien, zorgafstemmingsgesprek / zorgconferentie)
• duidelijk overzicht wie je voor welke consultatie beschikbaar is
• chat functie op website met moderator
• meekijkconsult (bijvoorbeeld via Zorgdomein/Prisma)
• ‘inloopuurtje’ op praktijk/instelling voor patiënten met zorgvraag

13) Consistent discipline overstijgend gebruik van verklaringsmodellen

• gezamenlijk (beeld)materiaal /online verwijzen naar zelfde informatie
• website met gezamenlijke informatie
• gezamenlijke scholing (op vaste terugkerende momenten)
• eenduidig taalgebruik
• verklaringsmodel op maat voor de patiënt (waarbij de patiënt de ‘eigenaar’ wordt en dit zelf meedeelt aan anderen)
• verklaringsmodel dat gebruikt wordt overbrengen op (mede)behandelaars en verwijzers, in de verwijsbrief of het verslag
• case manager koppelen aan de patiënt
• ervaringsdeskundigheid inzetten om verklaringsmodellen duidelijk te maken
• eenduidige scholing MBO + HBO + WO – biopsychosociaal gericht

14) Betrokkenheid van het sociaal domein

• aansluiten van sociaal domein bij regionale netwerkbijeenkomsten
• tijd / bekostiging om met sociaal domein te kunnen overleggen
• ondersteuning door cliëntondersteuners (bijvoorbeeld Stichting MEE)
• scholing van ambulant begeleiders, sociale wijkteams, zelfregiecentra, etc.
• rol voor casemanager in contact onderhouden met sociaal domein
• betrek sleutelfiguren in de wijk (de kapster?) voor meer kennis over ALK
• sociaal domein vanaf begin (bij intake) betrekken
• denk aan samenwerking met jeugdgezondheidszorg (JGZ) en scholen via regionale bijeenkomsten, bijvoorbeeld ondersteund door regionale ondersteuningsstructuren en netwerkorganisaties (bijvoorbeeld ProScoop)

15) Regelmatige regionale netwerkbijeenkomsten

• bottom-up georganiseerd vanuit werkvloer – geen doorgeefluik van bovenaf
  • mix van professionals en ervaringsdeskundigen
  • accreditatiepunten regelen voor nascholingen
  • aantrekkelijke agenda bieden (bijvoorbeeld nieuwe ontwikkelingen, verbinding, netwerk verbetering)
  • een divers aanbod van presentaties over wetenschap en praktijk van diverse instellingen
  • ALK Café (zoals bijvoorbeeld Alzheimer café) oprichten voor professionals en naasten
  • ook patiëntverhaal in netwerkbijeenkomsten: wat was lastig / helpend in het traject in deze regio